B.3 Meetinstrumenten - Reumatoïde artritis [richtlijn] (2024)

De meetinstrumenten die van toepassing kunnen zijn bij patiënten met RA zijn op systematische wijze gekoppeld aan de gezondheidsdomeinen van de ICF.

Aanbevolen meetinstrumenten

In de volgende figuur staat een overzicht van de aanbevolen meetinstrumenten. Deze instrumenten kunnen worden toegepast tijdens de diagnostische fase en bij de evaluatie van de behandeling bij patiënten met RA wanneer daar in de praktijk aanleiding toe is. Pas bij voorkeur de combinatie van een zelfgerapporteerde vragenlijst en een performance based-test toe (bijvoorbeeld de ‘Nederlandse Consensus Health Assessment Questionnaire’ en de Zes Minuten Wandeltest). Al deze meetinstrumenten zijn beschikbaar viawww.meetinstrumentenzorg.nl.

Toelichting 6MINWT = 6 Minuten Wandeltest; HAQ-DI = Nederlandse Consensus Health Assessment Questionnaire Disability Index; NPRS = Numeric Pain Rating Scale; NRS vermoeidheid = Numeric Rating Scale voor vermoeidheid; PSK = Patiënt Specifieke Klachten.
Cursief = performancetest/functietest; niet cursief = vragenlijst/observatielijst. NB Voor het in kaart brengen van externe en persoonlijke factoren zijn geen voldoende betrouwbare en valide meetinstrumenten beschikbaar als aanbevolen meetinstrument.
* Te gebruiken als hulpmiddel bij het oefenprogramma om een inschatting te maken van de juiste intensiteit.

Optionele meetinstrumenten

In de volgende figuur staan de optionele meetinstrumenten. Deze instrumenten kunnen worden toegepast tijdens dediagnostische fase en bij de evaluatie van de behandeling bij patiënten met RA wanneer daar in de praktijk aanleiding toe is. Al deze meetinstrumenten zijn beschikbaar via www.meetinstrumentenzorg.nl.

Toelichting HHD = Hand Held Dynamometer; IPAQ-SF = International Physical Activity Questionnaire - Short Form; MET = Metabolic Equivalent of Tasks;Quick DASH = verkorte versie van de Quick Disabilities of the Arm, Shoulder and Hand questionnaire; RAQol = RA Quality of Life vragenlijst; WPAI =Work Productivity and Activity Impairment questionnaire. Cursief = performancetest/functietest; niet cursief = vragenlijst/observatielijst.

NB Voor hetin kaart brengen van externe en persoonlijke factoren zijn geen voldoende betrouwbare en valide meetinstrumenten beschikbaar als aanbevolenmeetinstrument.
* Conform het Holten-diagram: te gebruiken om de juiste intensiteit van een oefening te bepalen.

Noot 7Meetinstrumenten

Uitgangsvraag

Welke meetinstrumenten worden aanbevolen tijdens de diagnostische fase en de evaluatie van patiënten
met RA?
Deze vraag is beantwoord door de aanbevolen en optionele meetinstrumenten te beschrijven die tijdens hetdiagnostisch proces ingezet kunnen worden. Hierbij is het ‘Raamwerk voor evidence based products’ gebruikt.[1]

Aanbevolen meetinstrumententer ondersteuning van het diagnostisch proces en ter evaluatie van de behandeling
bij patiënten met RA zijn:

een ‘Numeric Rating Scale’ (NRS) voor vermoeidheid;[2]
een ‘Numeric Pain Rating Scale’ (NPRS);[2]
de ‘Borg Rating of Perceived Exertion Schaal’ (Borg RPE-schaal 6-20);[3,4]
de ‘Nederlandse Consensus Health Assessment Questionnaire Disability Index’ (HAQ-DI);[5,6]
de Patiënt Specifieke Klachten (PSK); [7]
de Zes Minuten Wandeltest (6MINWT).[8-10]

Bij het in kaart brengen van de verschillende aspecten van fysiek functioneren wordt de voorkeur gegeven aan een gecombineerde toepassing van een zelfgerapporteerde vragenlijst en een performance based-test.

Optionele meetinstrumenten kunnen op basis van klinisch redeneren gekozen worden ter ondersteuning van het diagnostisch proces en ter evaluatie.

Optionele meetinstrumenten betreffen:

Functies en anatomische eigenschappen

De ‘Hand Held Dynamometer’ (HHD). Dit meetinstrument kan ingezet worden om de knijpkracht te meten als maat voor de algemene spierkracht.[11]
Een submaximale krachttest. Deze test dient gebruikt te worden om de trainingsintensiteit te bepalen als er bij de spierkrachtmeting een krachtapparaat gebruikt wordt.[12-14] Denk bijvoorbeeld aan een submaximale 1RM-test, waarbij 1RM geschat kan worden met behulp van het Holten-diagram.[25]

Activiteiten

De ‘Quick DASH’ kan ingezet worden om de mate van beperkingen in de gehele bovenste extremiteit vast te leggen indien er sprake is van klachten aan de schouder en/of arm en/of hand.[15,16]
De accelerometer of stappenteller kan ingezet worden om de fysieke activiteit gedurende de dag of week te evalueren. De accelerometer is geschikt om het bevorderen van een actieve leefstijl te ondersteunen, bijvoorbeeld om te voldoen aan de beweegrichtlijnen.[17]
De MET-methode geeft de metabole belasting van diverse motorische activiteiten en kan ingezet worden om een inschatting te maken van het inspanningsvermogen van de patiënt.[18]

Participatie

De ‘Work Productivity and Activity Impairment questionnaire’ (WPAI). Deze vragenlijst kan ingezet worden indien men wil weten in hoeverre de gezondheidsproblemen als gevolg van RA specifieke aspecten van de arbeidsprestaties belemmeren.[19]

Persoonlijke factoren

De ‘Rheumatoid Arthritis Quality of Life’ (RAQoL). Deze vragenlijst kan gebruikt worden om een indruk te krijgen van de kwaliteit van leven en in hoeverre kwaliteit van leven door de behandeling beïnvloed wordt. De RAQoL is geschikt bij het doel ‘verbetering van de kwaliteit van leven’.[20]
De ‘International Physical Activity Questionnaire - Short Form’ (IPAQ-SF) is de verkorte versie van de IPAQ. De IPAQ-SF kan gebruikt worden om een inschatting te maken het activiteitenniveau.[21,22]
Naleven van de beweegrichtlijnen. Er kan geëvalueerd worden of iemand voldoet aan de ‘Beweegrichtlijnen van de Gezondheidsraad’.[23]

In de volgende tabel is per meetinstrument de interpretatie van de uitkomst en het klinisch-relevante verschil weergegeven als maat voor het monitoren van de voortgang van de behandeling. Het klinisch-relevante verschil isgebaseerd op de ‘minimal clinical important difference’ (MCID) voor patiënten met RA. Indien de MCID bij RA niet bekend is, wordt de MCID voor een andere patiëntenpopulatie gegeven, of is – op basis van de literatuur – het MCID 30%.[24]

Geselecteerde meetinstrumenten met bijbehorende interpretatie en klinisch-relevante verschillen.Alle meetinstrumenten zijn beschikbaar via www.meetinstrumentenzorg.nl.

Functies en anatomische eigenschappen

Numeric Rating Scale (NRS) voor vermoeidheid	Een hogere score komt overeen met een hogere mate van vermoeidheid. Klinisch-relevant verschil: 2 punten op een schaal van 0-10.
Numeric Pain Rating Scale (NPRS)	Een hogere score komt overeen met een hogere mate van vermoeidheid. Klinisch-relevant verschil: 2 punten op een schaal van 0-10.[8]
Hand Held Dynamometer	Een hogere score komt overeen met meer kracht. Klinisch-relevant verschil op basis van andere patiëntenpopulaties: 19,5%. Klinisch-relevant verschil: niet bekend bij RA, maar zie tabel 7.2 voor normwaarden op basis van andere patiëntenpopulaties.
Submaximale krachttest	Interpretatie en klinisch-relevant verschil zijn niet van toepassing, omdat dit een meetinstrument is om de trainingsintensiteit mee te bepalen en te monitoren.
Borg RPE-schaal	Gemeten op een schaal van 6-20 punten. Interpretatie en klinisch-relevant verschil zijn niet van toepassing, omdat dit een meetinstrument is om de trainingsintensiteit mee te bepalen en temonitoren.

Activiteiten en participatie

Nederlandse Consensus ‘Health Assessment Questionnaire Disability Index’ (HAQ-DI)	Een hogere score komt overeen met meer beperkingen. Klinisch-relevant verschil: 0,20-0,22 units op schaal van 0-3.
Zes Minuten Wandeltest (6MINWT)	Hoe meer meters er zijn afgelegd, hoe beter het functioneren. Klinisch-relevant verschil op basis van andere aandoeningen: 25-50 meter. Berekening normwaarden: afstand = 218 + (5,14 × lengte [cm] – 5,32 × leeftijd) – (1,80 × gewicht) + 51,31 × geslacht [1 = man, 0 = vrouw]. Randvoorwaarden voor het toepassen van deze formule: de lengte van het parcours is 50 m.
Patiënt Specifieke Klachten (PSK)	Een hogere score komt overeen met meer moeite bij het uitvoeren van de activiteit. Klinisch-relevant verschil: 2 punten op een schaal van 0-10.
‘Quick Disabilities of the Arm, Shoulder and Hand’ (Quick-DASH)	• Klinisch-relevant verschil op basis van de literatuur: 30% voor de individuele patiënt.
De accelerometer/stappenteller	Interpretatie en klinisch-relevant verschil zijn niet van toepassing, omdat dit een meetinstrument is voor het bepalen van de fysieke activiteit gedurende de dag.
MET-methode	Interpretatie en klinisch-relevant verschil zijn niet van toepassing, omdat dit een meetinstrument is voor het inschatten van de intensiteit van motorische activiteiten.
‘Work Productivity and Activity Impairment questionnaire’ (WPAI)	Bij patiënten met RA gaat het niet om de totaalscore, maar om een inventarisatie van het aantal uren werkverzuim vanwege klachten en de invloed van de klachten op werk en dagelijkse activiteiten op een NRSschaal, arbij een hogere score een grotere invloed van klachten aangeeft. Klinisch-relevant verschil op basis van de literatuur: 30% voor de individuele patiënt.

Persoonlijke factoren

‘Rheumatoid Arthritis Quality of Life’ (RAQoL)	Gemeten op een schaal van 0-30. Een hogere score komt overeen met een lagere kwaliteit van leven. Klinisch-relevant verschil op basis van de literatuur: 30% voor de individuele patiënt.
‘International Physical Activity Questionnaire’ Short Form (IPAQ-SF)	Het gaat bij patiënten met RA niet om een totaalscore, maar om een inventarisatie van het aantal uren dat men per dag matig of zwaar lichamelijk actief is en zittend doorbrengt.
Beweegrichtlijnen van de Gezondheidsraad	Minimaal 5x per week 30 minuten matig-intensief bewegen. 2-3x per week spier- en botversterkende activiteiten.

Minimaal acceptabele knijpkrachtwaarden preoperatief per leeftijd en geslacht op 85% van denormaalwaarde.

leeftijd ( jaren)	vrouw (kg)	man (kg
15	28	42
20	29	43
25	30	44
30	30	45
35	30	45
40	30	45
45	30	45
50	29	45
55	28	44
60	27	43
65	25	41
70	23	39
75	20	37
80	18	35
85	15	32
90	11	29
95	8	26

Zoekstrategie

Voor alle relevante uitkomstmaten binnen het diagnostisch proces bij de behandeling van patiënten met RA zijn meetinstrumenten gezocht op de website http://www.meetinstrumentenzorg.nl/.

Nadat de relevante meetinstrumenten waren geselecteerd, is beoordeeld welke onderdelen van de ICF met die meetinstrumenten in kaart gebracht worden. Op basis van de relevantie is vervolgens een tweedeling gemaakt in aanbevolen meetinstrumenten en optionele meetinstrumenten. Alle meetinstrumenten die in deze richtlijn zijn opgenomen, voldoen aan de criteria zoals beschreven in het ‘Raamwerk Klinimetrie voor evidence based products’ van het KNGF.[1]

1. Swinkels RAHM, Meerhoff GA, Beekman E, Beurskens AJHM. Raamwerk Klinimetrie voor evidence based products. Amersfoort: KNGF; 2016.
2. Salaffi F, Stancati A, Silvestri CA, Ciapetti A, Grassi W. Minimal clinically important changes in chronic musculoskeletal pain intensity measured on a numerical rating scale. Eur J Pain. 2004;8(4):283-91.
3. Jongert T, Benedictus J, Dijkgraaf J, Koers H, Oudhof J. Het gebruik van de Borgschaal bij bewegingsactiviteiten voor hartpatiënten. Maarssen: Elsevier gezondheidszorg; 2004.
4. Borg GA. Psychophysical bases of perceived exertion Med Sci Sports Exerc. 1982;14(5):377-81,
5. Bijlsma J, Oude Heuvel CHB, Zaalberg A. Development and validation of the Dutch questionnaire capacities of daily life (VDF) for patients with rheumatoid arthritis. J Rehab Sci. 1990; 3(3):71-4.
6. Oude Voshaar MA, ten Klooster PM, Taal E, van de Laar MA. Measurement properties of physical function scales validated for use in patients with rheumatoid arthritis: a systematic review of the literature. Health Qual Life Outcomes. 2011 Nov 7;9:99.
7. Beurskens AJHM. A patient-specific approach for measuring functional status in low back pain. Low back pain and traction. Thesis. Maastricht: Rijksuniversiteit Limburg; 1996.
8. Kosak M, Smith T. Comparison of the 2-, 6-, and 12-minute walk tests in patients with stroke. J Rehabil Res Develop. 2005 Jan-Feb;42(1):103-7.
9. Steffen TM, Hacker TA, Mollinger L. Age- and gender-related test performance in community-dwelling elderly people: Six-Minute Walk Test, Berg Balance Scale, Timed Up & Go Test, and gait speeds. Phys Ther. 2002;82(2):128-37.
10. Jones CJ, Rikli RE. Measuring functional fitness of older adults. J Act Aging. 2002;March-April:24-30,
11. Kim JK, Park MG, Shin SJ. What is the minimum clinically important difference in grip strength? Clin Orthop Relat Res. 2014 Aug;472(8):2536-41,
12. Morree JJ, Jongert MWA, van der Poel G. Inspanningsfysiologie, oefentherapie en training. Houten: Bohn Stafleu van Loghum; 2006.
13. McCurdy K, Langford G, Jenkerson D, Doscher M. The validity and reliability of the 1RM bench press using chainloaded resistance. J Strength Cond Res. 2008;22(3):678-83.
14. Verdijk LB, van Loon L, Meijer K, Savelberg HH. One-repetition maximum strength test represents a valid means to assess leg strength in vivo in humans. J Sports Sci. 2009;27(1):59-68.
15. Beaton DE, Wright JG, Katz JN, Upper extremity collaborative group. Development of the QuickDASH: comparison of three item-reduction approaches. J Bone Joint Sur (Am). 2005 May;87(5):1038-46.
16. Kennedy CA, Beaton DE, Smith P, van Eerd D, Tang K, Inrig T, et al. Measurement properties of the QuickDASH (Disabilities of the Arm, Shoulder and Hand) outcome measure and cross-cultural adaptations of the QuickDASH: a systematic review. Qual Life Res. 2013 Nov;22(9):2509-47.
17. Ainsworth BE, Haskell WL, Herrmann SD, et al. The compendium of physical activities tracking guide. Tempe: Arizona State University; 2011. Beschikbaar via http://prevention.sph.sc.edu/tools/docs/documents_compendium.pdf
18. Achttien RJ, Staal JB, Merry AHH, van der Voort SSEM, Klaver RJ, Schoonewille S, et al. KNGF-richtlijn Hartrevalidatie: bijlage II. Amersfoort: Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie; 2005.
19. Zhang W, Bansback N, Boonen A, Young A, Singh A, Anis A. Validity of the work productivity and activity impairment questionnaire - general health version in patients with rheumatoid arthritis. Arthritis Res Ther. 2010;12(5):R177.
20. Lee J, Kim SH, Moon SH, Lee EH. Measurement properties of rheumatoid arthritis-specific quality-of-life questionnaires: systematic review of the literature. Qual Life Res. 2014. Dec;23(10)2779-91,
21. van Poppel MN. International Physical Activity Questionnaire. Amsterdam: EMGO-instituut.
22. Forsén L, Loland NW, Vuillemin A, Chinapaw MJ, van Poppel MN, Mokkink LB, et al. Self-administered physical activity questionnaires for the elderly: a systematic review of measurement properties. Sports Med. 2010 Jul 1;40(7):601-23.
23. Beweegrichtlijnen 2017. Samenvatting. Den Haag: Gezondheidsraad; 2017. Beschikbaar via https://www.gezondheidsraad.nl/sites/default/files/grpublication/samenvatting_beweegrichtlijnen_2017_1.pdf.
24. Ostelo RWJG, Deyo RA, Stratford P, Waddell G, Croft P, von Korff M, et al. Interpreting change scores for pain and functional status in low back pain towards international consensus regarding minimal important change. Spine; 2008 Jan 1;33(1):90-4.
25. Jacobsen F, Holten O, Faugli H, Leirvik R. Medical exercise therapy. Man Ther Norway. 1992;7:19-22.